Rzeszowska konferencja RozmawiajMY — jak literatura i technologia wpływają na dzieci

W Teatrze Maska w Rzeszowie 22 sierpnia 2025 r. eksperci, artyści i wydawcy pokazali, jak czytanie i rozmowa mogą przeciwstawić się nadmiernemu ekranowi — od neurobiologii mózgu po realne praktyki wsparcia dzieci i młodzieży.

• Rzeszów słucha: Festiwal „Łączy nas bajka” łączy książki z troską o młodych
• Dowiedz się, jak bajka działa na mózg i co robić ze smartfonem dziecka

Rzeszów słucha: Festiwal „Łączy nas bajka” łączy książki z troską o młodych

Festiwal Literacki „Łączy nas bajka” to nie tylko wydarzenia dla najmłodszych — to też przestrzeń, gdzie dorośli wymieniają doświadczenia i uczą się, jak towarzyszyć młodym w świecie cyfrowych wyzwań. Spotkanie 22 sierpnia 2025 r. w Teatrze Maska w Rzeszowie skupiło uwagę na wpływie technologii na emocje i psychikę dzieci i młodzieży oraz na sile czytania jako angażującego doświadczenia.

Konferencję otworzyła artystyczna prezentacja Aleksandry Wajdy, która wykonała utwór „To, co w życiu ważne” Krzysztofa Krawczyka. Oficjalne powitanie gości wygłosiła Bożena Janda, Dyrektor Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rzeszowie, dziękując dyrektorom bibliotek partnerskich — MBP w Łańcucie, MBP w Stalowej Woli, MiPBP w Kolbuszowej, MBP w Jarosławiu, GBP w Żurawicy, GBP w Żyrakowie oraz GBP w Krościenku Wyżnym — oraz partnerom, patronom i mediom wspierającym festiwal. W wydarzeniu uczestniczyli m.in. Dorota Nowak-Maluchnik, podkarpacka kurator oświaty, oraz Jerzy Bednarz, wicestarosta rzeszowski.

Moderacja konferencji należała do Martyny Chuderskiej z Polskiego Radia Dzieciom, która zapraszała uczestników do aktywnego słuchania i włączania się w rozmowy. Pierwsze wystąpienie — „AI, media społecznościowe, nieustający online. Dlaczego młodzi ludzie mieliby dziś czytać książki?” — przedstawiła dr Roksana Jędrzejewska-Wróbel. Literaturoznawczyni i autorka literatury młodzieżowej pokazała, jak opowieści pomagają budować relacje, zaufanie i wspierać młodych w trudnościach.

Dowiedz się, jak bajka działa na mózg i co robić ze smartfonem dziecka

W kontekście naukowym o wpływie opowieści na rozwój mózgu mówił prof. UŚ dr Marek Kaczmarzyk w wykładzie „Jak bajka zmienia mózg dziecka? O neuroplastyczności, rozwoju i języku”. W przystępny sposób omówił działanie neuronów lustrzanych i pokazał, że słuchanie lub czytanie opowieści może angażować mózg podobnie jak samo doświadczanie — co przekłada się na poszerzenie emocjonalnej perspektywy u dzieci.

O zagrożeniach związanych z technologiami cyfrowymi mówił prof. dr hab. Mariusz Z. Jędrzejko w prelekcji „Cyfrowe bajki, które stają się horrorami – o tym jak technologie cyfrowe wpływają na rozwój dzieci”. Zwrócił uwagę na brak świadomości ryzyk i konieczność przestrzegania higieny cyfrowej u najmłodszych. Podkreślał społeczną naturę człowieka i potrzebę relacji, rozmowy i uważności drugiego człowieka, a także konieczność wyznaczania granic czasowych korzystania ze smartfonów i tabletów przez dzieci.

Po przerwie głos zabrała Katarzyna Stoparczyk, prezentując międzynarodowy projekt „Dajcie nam głos! Kasia Stoparczyk i dzieci”. W filmowych nagraniach dzieci opowiadają o problemach, samotności i braku wsparcia dorosłych, co wyraźnie akcentuje potrzebę poważnej i pełnej szacunku rozmowy z młodymi.

W panelu dyskusyjnym, szukając odpowiedzi na pytanie „Czy literatura jest odpowiedzią na problemy dzieci i młodzieży?”, udział wzięli Eliza Piotrowska, Katarzyna Stoparczyk, Tomasz Kobylański — wiceprezes Fundacji Pro-Fil i współzałożyciel Centrum Pomocy Dzieciom w Rzeszowie — oraz Monika Wróbel-Lutz z wydawnictwa Tatarak. Panel otworzył muzycznie utwór „Można” Kasi Nosowskiej i Króla, który wprowadził klimat rozmowy o możliwościach i ograniczeniach wsparcia poprzez literaturę.

Konferencję zakończyło poruszające, autorskie wykonanie Aleksandry Wajdy „Już nic się nie śni nam”. W tym samym czasie uczestnicy mogli odwiedzić targi wydawnicze z ofertą książek dla dzieci i młodzieży: Tatarak, Mamania, Hokus Pokus, Widnokrąg, Muchomor, Dawid Mędrala oraz Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi byli obecni z najnowszymi pozycjami i propozycjami dla szkół i rodziców.

Artystycznym komentarzem do cyfrowych zagrożeń był projekt Wacława Nowackiego „_zamiast”, który zwracał uwagę na uzależniające przewijanie (scrolling) i FOMO — lęk przed wypadnięciem z obiegu treści». Projekt wpisywał się tematycznie w rozmowy o higienie cyfrowej i potrzebie świadomych granic.

„Cyfrowe bajki, które stają się horrorami – o tym jak technologie cyfrowe wpływają na rozwój dzieci”

„Jak bajka zmienia mózg dziecka? O neuroplastyczności, rozwoju i języku”

Organizatorzy dziękują prelegentom, partnerom i uczestnikom konferencji „RozmawiajMY” za wkład w podejmowanie ważnych tematów: pokazanie wyzwań dzieci i młodzieży, uwrażliwienie na wpływ technologii na sferę psychiczną oraz przypomnienie, że wartościowa literatura i uważna rozmowa budują trwałe więzi. Opowieści mogą łączyć doświadczenia, a rozmowa to realne spotkanie z drugim człowiekiem.

Zadanie sfinansowano ze środków budżetu Województwa Podkarpackiego.

Marcelina Janisz

Dział Instrukcyjno-Metodyczny

Na podst. Biblioteka Rzeszów